Runy, których używali wikingowie (od ok. 8 w. n.e.), to młodszy Futhark (bądź Fuþark). Młodszy Futhark jest skróconą wersją starszego Futharku i posiada 3 warianty.
Pierwszym wariantem jest tzw. "Długa Gałąź", czyli inaczej runy używane przez Duńczyków. Jest to standardowa reprezentacja młodszego Futharku, która zaczęła się rozwijać pod koniec ósmego wieku. Zaś do dziesiątego wieku zdążyła obiąć całą Skandynawię.
Drugim wariantem to tzw. "Krótka Gałązka", także zawana runami Rök. Krótka Gałązka była używana w Norwegii i Szwecji, równocześnie z wykorzystaniem charakterystycznej dla Duńczyków Długiej Gałęzi.
 |
| U góry runy Duńskie, u dołu Szwedzko - Norweskie |
Ostatnim wariantem są runy Hålsinge bądź Hälsinge, czyli "bez pnia". Były to mocno uproszczone runy z przełomu X i XI wieku, jedynie na niewielkich obszarach Szwecji i Norwegii. Najprawdopodobniej miały przyspieszyć proces pisania.
 |
| Runy bez pnia |
 |
| Runy bez pnia |
Teraz, kiedy mamy już omówiony młodszy Futhark, można przejść do pierwotnego wzoru; starszego Futharku.
Podczas gdy tereny grubo na południe od Skandynawii starały się dodać jak najwięcej znaków do alfabetu, ludy Nordyckie skracały swój, tworząc młodszy Futhark. Od tamtego czasu starszy Futhark zaczął być wykorzystywany bardziej jako sybole ochronne. Owszem, da się nimi pisać i na pewno łatwiej niż młodszym (runy młodszego mają czasem po kilka liter jako odpowiednik), ale miały one raczej magiczne, mistyczne znaczenie. Już samo słowo run oznacza tajemnicę, szept, radę bądź misterium. Właśnie tą tajemniczą, magiczną rolę przypisano starszemu Futharkowi ok. VIII wieku.
Wprawdzie nie każda runa ma za zadanie chronić, każda ma swoje własne znaczenie i przeznaczenie. Jednakże żadna z nich nie jest całkowicie zła i negatywna. Niektóre mają dosyć nieprzyjemne znaczenia, lecz nie jest to coś, co wyrządziłoby komukolwiek wielką krzywdę.
Runy starszego Futharku są podzielone na 3, ośmio-znakowe części, tzw. Aetty (poj. Aett - mn. Aettir). Słowo aett do tej pory istnieje w słownikach islandzkich i ma ono związek z cyfrą 8. Ósemka była dla Wikingów cyfrą siły (tak jak dzisiaj dla chrześcijan cyfra 7).
Każdy z trzech Aettów opisuje swego rodzaju historię. Od powstania wszechświata, poprzez powstanie Ziemi, aż po zagładę; Ragnarok (Ragnarök lub też Ragnarek).
Pierwszy Aett - ósemka Freya - zaczyna się od runy Fehu i kończy na Wunjo. Ósemka Freya opowiada o wszystkim, co było na początku. O pierwotnym ogniu Muspellheimu, o wiecznych wodach Nifleheimu oraz o wszystkim co było przed wielkimi zmianami, z których wyłaniają się corazz to nowe światy i istoty.
Drugi Aett - ósemka Hagal. Runą rozpoczynającą ten aett jest Hagalaz, a kończącą Sowilo. Ta ósemka opowiada o wszelkich siłach, o chaosie, który przyczynił się do powstania światów. Mówi także o czasie, o życiu, śmierci i poszukiwaniu wiedzy - granicą pomiędzy jawą a światem umarłych.
Trzeci Aett należy do Tyra. Ósemkę zaczyna Tiwaz, a kończy Othala. Opowiada o wszystkim co ludzkie, o Midgardzkich sprawach i wartościach, które ludzie otrzymali od bogów.
 |
| Starszy Futhark |
Pomimo wszelkich odkryć, wciąże wiemy dosyć mało o runach. Jest kilka podstawowych pytań, które wciąż się nasuwają; "Skąd się wziął starszy Futhark? Do czego był pierwotnie używany?"
W końcu runa oznacza tajemnicę.
~text by Nors Łosi
Brak komentarzy
Prześlij komentarz